اثر اینشتلونگ Einstellung دام راه حل های آشنا و قابل اطمینان

تو را به خدا می بینید؟! نورون های عصبی هم ما را به حال خودمان رها نمی کنند! آری مقصر اصلی خودِ خودشان هستند! ماجرا از این قرار است که وقتی دو نورون عصبی در رابطه با حل مشکلی ، تحلیل موضوعی ، بررسی شرایطی و… با همدیگر روی هم می ریزند (پیوند می خورند) ، دیگر ول کن هم نیستند! قدرت ارتباطی آنها قوی تر میشود و شما به این راحتی ها نمی توانید آن ها را از یکدیگر جدا کنید. این چسبندگی نورون های عصبی به همدیگر ، کار دستتان می دهد و باعث ایجاد اثر اینشتلونگ Einstellung میشود.

ارتباط نورون های عصبی و اثر اینشتلونگ Einstellung

مقاله ای که همین حالا در حال خواندنش هستید ، کامل ترین و البته کاربردی ترین مقاله ایست که در رابطه با اثر اینشتلونگ به زبان فارسی منتشر شده؛ و احتمال میدهم تا مدت های طولانی همینطور باشد! می خواهم خیلی شیک و مجلسی با اثر اینشتلونگ آشنایتان کنم؛ همینطور انتظار دارم شما هم قول بدهید با آگاهی و راهکارهایی که از این مقاله می گیرید ، کاری کنید که ازین به بعد تاثیرش در زندگی تان کمرنگ تر شود. اما قبل ازینکه شروع کنیم بهتر است بدانید که  :

مغز شما وقتی با چالشی رو به رو میشود ، سوژه (چالش) را به عنوان موقعیتی که قبلا در آن قرار داشته اید یا همان موقعیت تکراری مشابه تشخیص میدهد ، سپس همان راه حل ها و اقدامات قبلی ، که در چالش های گذشته انجامشان داده اید را برای مقابله با این چالش جدید به شما پیشنهاد میدهد. طبیعتا شما هم از این راه حل ها استفاده می کنید و به دلیل اینکه می توانید از پس چالش برآیید احساس خوشحالی و قدرت می کنید؛ اما اینگونه این پیوند نورون های عصبی را هم قوی تر می کنید و در دام اینشتلونگ می افتید!

رو به رو شدن مغز با چالش ها

به عبارتی هر چه بیشتر یک پاسخ خاص را به مشکلات بدهید ، احتمال اینکه از همان پاسخ در آینده برای حل مشکلاتتان اسفاده کنید بسیار بیشتر میشود. خب اصلا که چه؟ عیب کار کجاست؟ میدانم شاید کمی گیج شده باشد اما صبر کنید… فکر میکنم بهتر است خیلی عمیق تر وارد موضوع بشویم! دنبال من بیایید…

اثر اینشتلونگ Einstellung چیست؟

اثر اینشتلونگ Einstellung نوعی طرز فکر و حالت ذهنی است که در آن افراد ، از دانسته های قبلی شان (تجربه ها ، روش ها و راه حل ها) برای برای حل مسئله ها ، چالش ها و مشکلات جدید استفاده می کنند؛ حتی اگر روش های بهتر ، سریع تر ، مناسب تر و کارامد تری برای حل مسائل ، چالش ها و مشکلاتشان وجود داشته باشد!

اثر اینشتلونگ Einstellung

خب با بخش اول که مشکلی نداریم و به نظرم کار پسندیده ایست؛ اما بخش دوم است که کار را خراب میکند؛ یعنی جایی که این افراد ، حتی اگر روش های بهتر ، سریع تر ، مناسب تر و کارامد تری برای حل مسئله هایشان وجود داشته باشد ، باز هم روش های قدیمی را به کار می گیرند و باز هم از همان راه حل های قدیمیِ قبلی را برای مشکلات جدیدشان استفاده می کنند. جالب است بدانید که این افراد اصلا نمی توانند روش های جدید را ببینید!

ما احترام خاصی به راه حل هایی که امتحان خودشان را پس داده اند می گذاریم. چون در صورت استفاده از آنها ریسکی در کار نیست. در واقع اگرچه ما می اییم از راه حل قبلی استفاده می کنیم که کارمان را راه بیاندازد و به نوعی مشکلمان را حل کند ، اما باید توجه داشته باشیم که آیا این راه حل کارامد ترین راه حل ممکن است؟ منظورم این است که ما باید سعی کنیم تا حد امکان ، بهترین و مناسب ترین راه چاره را برای مشکلاتمان پیدا کنیم؛ نه اینکه فقط مشکل را حل کنیم.

به عنوان مثال سقف خانه ای را در نظر بگیرید که نشتی دارد ، برای جلوگیری از چکه کردن قطرات آب به درون خانه ، می توانیم ظرفی را در روی زمین قرار دهیم تا قطرات آب درون آن بریزند؛ این کار مشکل را حل میکند اما آیا بهترین و کارامد ترین راه حل پیش رویمان است؟ آیا راه حل موثرتر و کارامدتر این نیست که سوراخی که نشتی از آن صورت می گیرد را کاملا مسدود کرده و ترمیمش کنیم؟

این پدیده در مورد اشیا و وسیله ها هم اتفاق می افتد. عدم توانایی پیدا کردن یک کاربرد جدید برای یک شی ، وسیله و… به دلیل نحوه ی استفاده قبلی. می توانیم بگوییم یک مدل تعصب است که فرد خودش را در استفاده از یک وسیله ، تنها به روشی که به صورت سنتی استفاده میشود ، محدود میکند.

چه زمانی با اثر اینشتلونگ رو به رو می شوید؟

زمانی که درگیر انجام کار جدیدی هستید ،‌ زمانی که با چالشی رو به رو می شوید و می خواهید مشکلی را حل کنید ،‌ زمانی که می خواهید بازی فکری استراتژیکی مانند شطرنج و… انجام بدهید ، زمانی که می خواهید برنامه نویسی و کد نویسی انجام بدهید ،‌ زمانی که می خواهید یک قطعه موسیقی را آهنگسازی کنید ،‌ زمانی که قصد دارید یک فیلم را کارگردانی کنید ، زمانی که می خواهید ارتباط جدیدی ایجاد کنید تا شبکه ارتباطی تان گسترده تر شود و به طور کلی تا زمانی که مشکلی برای حل کردن و چالشی برای رو به رو شدن وجود داشته باشد ،‌ اثر اینشتلنوگ هم سر و کله اش پیدا میشود!

زمان های پیدایش اثر اینشتلونگ Einstellung

دو تمرین عملی برای درک کامل اثر اینشتلونگ

با انجام دو تمرین ساده زیر به راحتی متوجه این اثر خواهید شد.

تمرین یک :

سه پارچ خالی داریم. پارچ A دارای ظرفیت ۲۱ واحد ، پارچ B دارای ظرفیت ۱۲۷ واحد و پارچ C دارای ظرفیت ۳ واحد است. از شما می خواهم ۱۰۰ واحد آب را با این پارچ ها اندازه گیری کنید. چگونه این ۱۰۰ واحد آب را تقسیم بندی می کنید؟ (توصیه میکنم قبل از اینکه پاسخ را ببینید ،‌ خودتان دقایقی را برای پاسخ دادن به این تمرین وقت بگذارید؛ چون در غیر این صورت ، انجام این تمرین فایده ی چندانی ندارد.) بسیار خب شروع کنید.

پاسخ تمرین یک:

از آنجایی که شما باهوش هستید حدس میزنم اولین واکنشتان این باشد : اصلا کار سختی نبود! گرفتی مارو؟! اول پارچ B رو که ۱۲۷ واحد ظرفیت داره پرش می کنیم ،‌ بعد پارچ A رو که ۲۱ واحد ظرفیتشه ،‌ بعد هم پارچ C که ۳ واحد ظرفیت داره.

B (127) – A (21) – C (6) = 100

کاملا درست است؛ آفرین! شما ۱۰۰ واحد آب را با موفقیت اندازه گیری کردید.

تمرین دو :

سه پارچ خالی داریم. پارچ A دارای ظرفیت ۱۵ واحد ، پارچ B دارای ظرفیت ۳۹ واحد و پارچ C دارای ظرفیت ۳ واحد است. از شما می خواهم ۱۸ واحد آب را با این پارچ ها اندازه گیری کنید. چگونه این ۱۸ واحد آب را تقسیم بندی می کنید؟ (توصیه میکنم قبل از اینکه پاسخ را ببینید ،‌ خودتان دقایقی را برای پاسخ دادن به این تمرین وقت بگذارید؛ چون در غیر این صورت ، انجام این تمرین فایده ی چندانی ندارد.) بسیار خب شروع کنید.

پاسخ تمرین دو :

احتمالا دوباره اما اینبار با کمی عصبانیت خواهید گفت : بازم کار سختی نبود! واقعا گرفتی مارو؟! اول پارچ B رو که ۳۹ واحد ظرفیت داره پرش می کنیم ،‌ بعد پارچ A رو که ۱۵ واحد ظرفیتشه ،‌ بعد هم پارچ C که ۳ واحد ظرفیت داره.

B (39) – A (15) – C (3) = 18

کاملا درست است؛ آفرین! شما ۱۸ واحد آب را با موفقیت اندازه گیری کردید؛ اما اینبار در دام اثر اینشتلونگ افتادید!

در واقع چون شما در تمرین قبلی ابتدا پارچ با ظرفیت بیشتر را پر کردید ، در این تمرین هم از همان روش قبلی استفاده کردید؛ با اینکه راه حل ساده تری هم وجود داشت! به نظرتان هوشمندانه تر ،‌سریع تر و بهتر نبود اگر از همان ابتدا پارچ های A و C را پر می کردید و اصلا به پارچ B کاری نمی گرفتید؟

A (15) + B (3) = 18

البته این امکان وجود داشت که شما پاسخ بهینه را انتخاب کرده باشید که در آن صورت باید به شما تبریک گفت ، چون اثر اینشتلونگ نتوانست روی شما اثر بگذارد! اما بدانید و آگاه باشید که بسیاری از افراد به دامش می افتند! آن ها از همان روش قبلی را برای حل چالش جدیدشان استفاده می کنند. اصلا خودتان را مُبرا ندانید؛ چون فرقی نمی کند که دانش آموز باشید یا دانشجو ، مهندس باشید یا دکتر ،‌ کارافرین باشید یا کارمند ، هنرمند باشید یا پژوهشگر ، اثر اینشتلونگ همواره و در تمام جنبه های زندگی ، همه ی ما را به دام می اندازد!

یک مثال ملموس از تاثیر اینشتلونگ

شاید بتوانیم بگوییم که شرکت نوکیا ، برند غول و شناخته شده ی تلفن همراه های آن زمان ، یکی از نمونه های بارز به دام افتادن در اثر اینشتلونگ در ابعاد وسیع باشد. حتما خاطرتان هست! البته مثل اینکه نوکیا ، این روزها تکانی به خودش داده و خودش را با تغییرات جدید هماهنگ کرده و گوشی های لمسی بدون کلید را تولید و روانه بازار میکند؛ اما هم من میدانم و هم شما ، که نوکیا باید هنوز هم تا سالهای سال ، تاوان تعصب بیجا ، توهم دانش قبلی و راه حال های امتحانش شده اش را پس بدهد! بیایید مثل نوکیا نباشیم!

شرکت نوکیا قربانی بزرگ اثر اینشتلنوگ Einstellung

چرا افراد نمی توانند از راه حل های جدید استفاده کنند؟

مهم ترین دلیلی که باعث میشود افراد چشمانشان را به روی راه حل های هوشمندانه تر ببندند ،‌ قانونی به نام اینرسی ذهنی است. اگر بخواهم به طور مختصر برایتان بگویم : واقعیت این است که مغز شما عاشق ساده سازیست. دوست دارد همواره مسائل را ساده تفسیر کرده و در انرژی ذهنی تان صرفه جویی کند ، تا در مواقع سخت تر و روزهای مبادا تر ، از آن انرژی ذهنی ذخیره شده استفاده کند! جالب اینجاست که آن روزای سخت تر و مباداتر ،‌ هرگز فرا نخواهند رسید! اینکه مغزتان بخواهد برای هر چالشی از صفر کند و کاو کند و روشی جدیدی برای انجام آن به شما پیشنهاد کند ، برایش بسیار دردناک است!

قانون اینرسی و صرفه جویی در انرژی ذهنی

در واقع کار مغز ما در این مورد بخصوص ،‌ شبیه تلفنی همراهی می ماند که بسیار بیشتر از زمان مورد نیازش در شارژ باشد! خب چه میشود؟ باتری کارایی خودش را از دست میدهد؛ البته شاید هم بترکد! یادتان باشد که اگر قصد پیشرفت دارید ،‌ از این به بعد ،‌ در صرفه جویی کردن انرژی ذهنی تان هم صرفه جویی کنید! قبلا مقاله ی کاملش را برایتان در حس نوشته ام. پیشنهاد میکنم برای نابود کردن اینرسی ذهنی ،‌ حتما مقاله زیر را بخوانید :

پوزه اینرسی ذهنی تان را مانند فضاپیمای شاتل به خاک بمالید!

گاهی داشتن دانش قبلی و داشتن بیش از حد دانش ، یا زمانی که شما تجربه ی زیادی در مورد چیزی داشته باشید ، باعث می شود چشمانتان را به روی راه حل های جدید ببندید؛ منظورم نوعی تعصب بیجاست که افراد روی دانسته هایشان دارند؛ به عبارتی شما دوست ندارید دانسته های قبلی تان را زیر سوال ببرید و همینطور متوجه این نکته بشوید که اقدامات قبلی تان چندان بهینه و هوشمند نبوده اند!

البته دلایل دیگری هم وجود دارند؛ برای مثال ، کمبود زمان برای حل کردن چالش و قرار داشتن تحت موقعیت های مختلف استرس زا ، احتمال اینکه به دام اینشتلوگ بیفتید را بسیار بیشتر میکند؛ چون شما می خواهید سریع از دست مشکلتان خلاص شوید و حلش کنید.

تا یادم نرفته این را هم بگویم : افرادی که سن و سال بیشتری دارند ، اثر اینشتلونگ نقش بسیار پررنگ تری در تصمیم گیری ها و کارهایی که می خواهند انجامشان دهند ، ایفا میکند. دلیلش این است که این افراد معمولا اهل ریسک نیستند ، نمی خواهند اشتباه کنند و البته حوصله اش را ندارند!

مزایا و معایب استفاده از اثر اینشتلونگ

اینگونه نیست که پیش فکر کنید اثر اینشتلونگ به هیچ دردی نمی خورد و مانند یک غده سرطانی می ماند! نه اصلا اینطور نیست. در واقع این اثر به قصد کمک کردن به ما به جود می آید و مزایا و معایبی دارد. کار هوشمندانه این است که ما سعی کنیم تعادل ایجاد کنیم؛ یعنی لازم نیست برای همه ی مسائل بخواهیم خلاقیت به خرج دهیم بلکه اگر ما بتوانیم این اثر را در مواقعی که به خلاقیت نیاز داریم و در مواقع غیر ضروری کمرنگ کنیم ، دستاوردها و پیشرفت های بسیار بهتر و کارامد تری خواهیم داشت.

 چرا باید از آن استفاده کنیم؟ (مزایا)

• صرفه جویی انرژی ذهنی
• صرف جویی در مصرف زمان
• زود به نتیجه رسیدن
• کارتان را راه می اندازد
• معمولا ریسکی در کار نیست
• رهایی از دغدغه های ذهنی

چرا نباید از آن استفاده کنیم؟ (معایب)

• مانع خلاقیت و نوآوری در مسائل میشود
• راه حل هایتان بهینه و کارامد نیست
• به صف افراد معمولی می پیوندید
• خوب می مانید اما عالی نخواهید شد

راهکارهایی برای کمرنگ تر کردن اثر اینشتلونگ

در ادامه راهکارهایی بسیار عالی برای خنثی کردن اثر اینشتلونگ برایتان آورده ام :

به خودتان هشدار بدهید

اولین و ساده ترین راهکار این است که در زمان حل مشکل به خودتان هشدار دهید :‌ حواست را جمع و چشمانت را باز کن! منظورم این است که در زمان رو به رو شدن با چالش ها ، از این اثر و  اینکه راه حل های بیشتری وجود دارند ، آگاهی داشته باشید.  شاید بگویید راهکار چندان ثمربخشی به نظر نمیرسد؛ اما بگذارید این نوید را به شما بدهم که با آگاهی از این اثر و یاداوری همین هشدار ، در اغلب موارد می توانید راهکارهای موثرتری برای حل مشکلتان پیدا کنید.

هشدار دادن به خود

اولین ها را کنار بگذارید

وقتی می خواهید با چالشی مقابله کنید ،‌ از اولین ایده هایی که به ذهنتان میرسد استفاده نکنید. معمولا اولین راهکارها اینشتلونگی هستند! در عوض تمرکزتان روی کشف راه حل های جدید و نوآورانه تر بگذارید.

انعطاف پذیری داشته باشید

در زمان حل مشکلات انعطاف پذیری داشته باشید؛ یعنی قبل ازینکه اقدامی بکنید از خودتان بپرسید : ایا واقعا روش دیگری غیر از این روشی که من انتخاب کردم وجود ندارد که بهتر و موثرتر باشد و من از آن برای حل مشکلم استفاده کنم؟ آیا این بهترین کاریست که می توانم برای حل مشکلم انجامش بدهم؟ من به شما قول می دهم ۹۹.۹ درصد افراد همین دو سوال را از خودشان نمی پرسند و شما کافیست تنها همین سوال را از خودتان بکنید تا راه حل هایتان کاملا تغییر کنند و بتوانید تفاوت ایجاد کنید.

انعطاف پذیری برای مقابله با اثر اینشتلونگ Einstellung

در زمینه انعطاف پذیری ، مقاله ی نظریه آشوب را قبلا برایتان نوشته ام از طریق لینک زیر آنرا بخوانید :

نظریه آشوب چیست و چرا باید حتما پلن B داشته باشید؟

تنها به دانش و تجربه قبلی تان اتکا نکنید

هرگز به مجموعه های ذهنی که از قبل در ذهنتان شکل گرفته و تجربه های قبلی که در حل مشکلات گذشته تان داشته اید اتکا نکنید. تصور کنید اگر جهان با این دیدگاه اداره میشد ، چقدر پیشرفت های بشر محدود و اندک بودند! تمامی شرکت های حوزه فناوری ، خودرو ، ساختمان و … هر روزه همه ی تلاششان را می کنند تا این اثر را کمرنگ کنند و جهان را به سمت پیشرفت هُل بدهند. انها بخش های خاصی به همین منظور در شرکت هایشان راه انداخته اند که به آن می گویند واحد تحقیق و توسه (Research and development) یا همان آر اَند دی r & d

به خودتان زمان بدهید

اگر چالشی که در مقابلتان قرار گرفت ،‌ نیاز به پاسخ فوری نداشت و امکانش را داشتید ، کمی به خودتان زمان بدهید و عجله نکنید. دقایقی را روی حل کردن آن فکر کنید و سپس به حال خودش رهایش کنید! بروید سرگرم کار دیگری شوید ، کمی تفریح کنید ،‌ به حمام بروید ،‌ پیاده روی کنید و… سپس دوباره به سراغ حل کردن چالش بیایید. شاید برایتان جالب باشد که اکثر راه حل های بهینه و روش های خلاقانه ، در زمانی که روی حل مشکل تمرکز نمی کنید و سرگرم کار دیگری هستید ، در ذهنتان متبلور می شوند. تا به حال تجربه اش را داشته اید؟

به خودتان زمان بدهید

از دیگران کمک بگیرید

سعی کنید از زوایای مختلف به چالش ها و مشکلاتتان نگاه کنید. استفاده از کمک دیگران و جویا شدن نظرشان در رابطه با مشکلتان ،‌ می تواند دیدگاه های مختلف را در رابطه با یک موضوع به شما بدهد و این بسیار ارزشمند است.

خلاصه کلام

همیشه راهی برای بهتر انجام دادن کارهایتان وجود دارد؛ حتی در ساده ترین کارها هم روزنه ای برای پیشرفت وجود دارد. از این پس وقتی چالشی جدید برایتان ایجاد شد و با مشکلات جدیدی رو به رو شدید ، تمام تلاشتان را بکنید که به راه حل قدیمی تان باز نگردید و کنارشان بگذارید! بازگشت و دور زدن ممنوع! اگر که یاد توضیحات این مقاله و راهکارهایش بیفتید که دیگر چه بهتر! در آن صورت من بسیار خوشحال میشوم… 🙂 و در آخر یادتان باشد مهمترین کاری که باید همواره و با اشتیاق فراوان انجامش بدهید ، این است که مدام خودتان را بکاوید و باز هم بیشتر از قبل ، اندکی از عصاره تمام ناشدنی و بی نهایت وجودی تان را بیرون بکشید… تا بعد…

خودت را جستجو کن…

یادتان باشد مهمترین کاری که باید همواره و با اشتیاق فراوان انجامش بدهید ، این است که مدام خودتان را بکاوید و باز هم بیشتر از قبل ، اندکی از عصاره تمام ناشدنی و بی نهایت وجودی تان را بیرون بکشید…

مهیار اکبری

مهیار اکبری بنیان گذار یک حس خوب و عضوی از تیم رویایی حس